کوتا ه در باره زندگی سعدی
شیخ مشرف‌الدین ابن مصلح بن عبدا... شیرازی موسوم به شیخ سعدی از بزرگترین ستارگان و برجستگان درجه اول آسمان ادب ایران زمین است كه با تسلط وصف ناپذیر خود بزرگترین شاهكارهای ادبی ایران را در سرتاسر تاریخ ادبی این كشور خلق نموده است. تاریخ زندگی این شاعر و سخن‌سرای بزرگ چندان معلوم نیست و اقوال متعددی در كتاب‌های تاریخی ذكر شده است ولی ظاهرا در بین سالهای 600 تا 610 ه. ق در شهر شیراز به دنیا آمده است.سعدی در خانواده‌ای اهل علم و ادب چشم به جهان گشود(1) و از اوان كودكی تحت نظارت دقیق پدرش به آموختن علوم و معارف روزگار خویش پرداخت. محبت و ارشاد خردمندانه پدر در سالهای كودكی مشوق این كودك خردسال‌و سرشار از هوش و استعداد بود و وی در مدتی كوتاه به اطلاعات وافری در باب تاریخ و ادبیات ایران دست یافت. سعدی در 12 سالگی پدرش را از دست داد و با سرپرستی مادرش تحصیلات خود را ادامه داد. استاد در سال 621ه.ق رهسپار بغداد كه مركز علمی و ادبی بزرگ آن روز جهان اسلام بود گشت ودر مدرسه معروف نظامیه بغداد و دیگر محافل علمی آن شعر مشغول به تحصیل شد. این دوران مواجه بود با هجوم وحشیانه مغولان به ایران و پایمال گشتن ایالات مختلف ایران در زیر سم اسب‌های این قوم وحشی و درنده خو. زادگاه سعدی اگرچه از تهاجمات مغولان مصون ماند ولی استان فارس گرفتار كشمكش‌های سختی بین احفاد خوارزمشاهیان و اتابكان شد و آرامش و امنیتی كه بر شیراز حاكم بود رخت بربست. سعدی كه در این ایام به خوشه چینی از محضر دو تن از بزرگترین مشایخ بزرگ صوفیه آن روزگار ابوالفرج بن جوزی و شیخ شهاب الدین سهروردی مشغول بود همزمان با این اوضاع و احوال دل از زادگاه زیبای خود بركشید و به پیروی از روح بی‌آرام و بیقرار خود به شوق جهانگردی عازم سفری دور و دراز گشت كه بین سی تا چهل سال به طول كشید. وی در طول این سفرهای طولانی ولایات و ایالاتی‌همچون عراق، شام و حجاز را در نوردید و تا شمال آفریقا نیز پیش رفت و علاوه بر مشاهده شهرها و ملتهای مخلتف، با مذاهب و فرق گوناگون آشنایی یافت و یا طبقات مردم مخلوط و ممزوج گشت. نقل شده است وی در طی‌سفرهای خود حتی كاشمر و هند و تركستان را نیز در نوردید كه البته اكثر محققان فعلی سفر سعدی به این سرزمین‌های دور دست را مردود دانسته و آن را حاصل تخیلات شاعرانه وی می‌دانند. حكیم پس از این مسافرت طولانی و در حالی كه از جوانی خام و بی‌تجربه به پیری دنیا دیده و شیخی اخلاق‌گرا با كوله‌باری از تجارب معنوی و افكار ورزیده بدل گشته بود به شیراز بازگشت. این زمان كه حدود سال 655 ه.ق بوده است مقارن بود با ایام حكومت اتابك ابوبكر بن سعدبن زنگی سلغری ((623 ـ 668 ه.ق) و این حاكم اندیشمند درسایه عدل و رأفت خود آرامش و امنیت كاملی را در ایالت فارس حكمفرما ساخته بود.(2) سعدی پس از ورود به شیراز مورد عنایت اتابك ابوبكر قرارگرفت و در شمار نزدیكان وی درآمد. ولی نه به عنوان شاعری ممدوح و درباری بلكه به عنوان مشاوری فرزانه و دانشمندی جهان دیده و قطب صوفیان كه با شهامتی شگفت امیر وسایر بزرگان را به عدل و نیكوكاری می‌خواند و با اندرزهای خردمندانه خود سپری شدن روزگار و گذشتن جاه و جلال و تغییر احوال را به آنان گوشزد می‌ساخت.(3) حكیم پس از مرگ امیر ابوبكر بن سعد به ارائه پندهای حكیمانه خود به سایر امراء اتابكان فارس و دانشمندانی همچون خواجه شمس‌الدین محمد جوینی صاحب دیوان وزیر هلاكو و عطاملك جوینی و سایرفضلا و دانشمندان عصر خویش پرداخت. وی اگرچه در برخی اشعار خود این امرا و بزرگان رامدح و ستایش نیز نمود ولی هیچگاه شیوه شاعران درباری پیش از خود را پیروی ننمود و همواره راه اندرز و نصیحت را به جای اغراق و مضمون‌سازی در مدح در نظر داشت. سعدی در این دوران كه می‌توان آن را ایام گوشه‌نشینی وی دانست در شیراز شهر محبوبش اقامت گزید و در حالی كه در سراسر عالم اسلامی آن روزگار شهره عام و خاص گشته بود به سرایش اشعار خویش و خلق شاهكارهایی همچون گلستان و بوستان پرداخت. بوستان اولین اثر بزرگ هنری او بود كه آن را درسال 655 به پایان رساند و این منظومه تعلیمی بزرگ را به اتابك مظفر الدین ابوبكر بن سعد زنگی هدیه نمود.سعدی یك سال بعد گلستان را كه آمیخته‌ای از نثر و نظم بود به پایان رساند و آن را به پسر ابوبكر به نام سعد بن ابوبكر بن سعد زنگی، كه سعدی تلخص خویش را از نام وی گرفته است، تقدیم نمود. اواخر عمر سعدی در عزلت و گوشه‌نشینی سپری شد و وی در انزوایی چون اعتكاف صومعه‌نشینان خود را وقف مراقبه و شعر نمود; شیخ در این روزها از تجارب فراوانی كه در سفرهایش اندوخته بود مواعظی برای پادشاهان و رعایا و شاگردان و ستایندگان می‌فرستاد و به نوبه خویش از خیراندیشی، هدایا و معاشی كه آنان برای او فراهم‌می‌كردند بهره‌مند می‌گشت. این دوره از زندگی نسبتا دراز مدت این شاعر بزرگ در بر گیرنده تصنیف بیشتر اشعارغنایی او اعم از غزلیات و مدایح تعلیمی در قالب قصیده بود كه در آن سران و بزرگان را پند می‌داد و وقایع جاری راتفسیر می‌كرد. سخن‌سرای بزرگ ایران در سال 691 ه. ق در شیراز بدرود حیات گفت و در زاویه خود كه امروز آرامگاه سعدی یا سعدیه خوانده می‌شد دفن گردید. شهرت شیخ اجل سعدی در دوره زندگی او مرزها را در نوردید و به دورترین مناطق نیز رسید.او كه در جوانی نیز به گفته خود شهره آفاق بود پس از سپری نمودن سفرهای طولانی خویش و پیوستن به دربار اتابك و سرایش بوستان و گلستان به شهرت عظیمی دست یافت.
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند
