دکتر فخر اسلام، با ادای مطلبی در رابطه با «هم خوانی و هماهنگی جهان پهلوان شاهنامه، زال با فَروَهَر، مهم ترین تندیس و تصویر اساطیری ایران» این گونه آغاز کرد: فَروَهَر، نشانه ی 7 ویژگی فکری ایران باستان است که در شاهنامه، جایگاه خود را به زال داده است. من مایلم در ابتدا در مورد فَروَهَر که گاهی به اشتباه فُروهر تلفظ می شود، توضیحاتی بدهم. فَروَهَر که نماد انسانی اش همان تندیس پیرمرد بالدار است، در اوستا به دو معنی بکار رفته است: یکی به معنای روح و روان نیاکان گذشته و دیگری به معنای نیروی پیش برنده یا همان نیروی پیشرفت است. اما یک نظریه ی سومی هم وجود دارد: خیلی ها معتقدند که افلاطون نظریه ی عالم مُثُل را از فَروَهَر ایرانی ها گرفته است. به طوری که خود افلاطون هم می گوید: من وامدار اندیشه های مهری هستم. که در این جا، فروهر به معنای صورت مثالی یا روحانی هر انسانی است.
دکتر فخر اسلام این گونه ادامه داد: دو نماد در کل جهان، نمایان گر تفکرات ایرانیان است، یکی سیمرغ که به آن خواهیم پرداخت و دیگری فَروَهَر که 7 رمز نمادین دارد و برای مقایسه اش با زال، پهلوان حماسه لازم می دانم که یک یک این نمادها را برشمرم.
وی با نشان دادن تصویری از فَروَهَر، این گونه سخن خود را پی گرفت: اولین نماد در این تصویر، پیرمرد است. و اینکه این شخصیت قطعا باید پیر باشد و جوان نیست. در اساطیر ایران، پیر، سمبل رشد، تکامل و تعالی است، چیزی که امروزه هم به آن معتقدیم و این که انسان وقتی به پیری می رسد پخته می شود. حتی بالاترین مرحله ی آیین مهر، پیر یا همان پدر است. و مشخص است که ایرانیان قومی کمال گرا و آرمانگرا بوده اند و به راه های رسیدن به تعالی بسیار می اندیشده اند. و جالب این جاست که زال، جهان پهلوان شاهنامه هم پیرسر است، یعنی با موی سپید در شاهنامه به دنیا می آید. که البته موی سپید او در جامعه ی عامی آن زمان، نمادی از اهریمنی بودن و زشت بودن است و جالب تر این که در شاهنامه از مرگ زال سخنی به میان نیامده است. به عنوان مثال، مرگ رستم در شاهنامه کاملا هویداست ولی ظاهرا زال در کل شاهنامه زندگی دارد و پیری جاودانه است؛ دقیقا مثل فَروَهَر که او هم یک پیر است.
گفتنی است که در اندیشه های شاهنامه، اولین کسی که به صورت رسمی آئین مهر را با خودش وارد جامعه ی ایران می کند، زال است. در واقع زال با تعظیم به سوی سیمرغ و کوه البرز، با خودش این آرمان و تفکر مهری را به همراه می آورد.

اما نماد دوم، دو بال سه طبقه ی فروهر است که نمادی از سه نیک ِ زرتشت می باشد: اندیشه ی نیک، کردارِ نیک و گفتارِنیک. و چون این ها، در قالبِ بال قرار گرفته اند، به نتیجه رسیده اند که در اندیشه ی ایرانی ها شرط تعالی، زندگی با این سه نیک در رابطه ی با دیگران است. گفتنی است که در افکار باستانی ایران، هر چیزی که بنا بوده با خودش تعالی را منتقل کند، در قالبِ پرنده خودش را نشان می داده است. به عنوان مثال سیمرغ که هر چیزی که فرهنگ تعالی و مفهوم خدایی داشته، در قالب این پرنده تجلی می یافته است. دلیل این طرز تفکر هم این است: ایرانیان معتقد بوده اند که هر چه به آسمان و به خورشید و مهر نزدیک تر شویم، کامل تر می شویم، مثل پرنده ها که چون پرواز می کنند و به مهر که جایگاهش آسمان است، نزدیک تر هستند، در نتیجه کامل تر و متعالی ترند. و از این جهت است که هم در سیمرغ و هم در فَروَهَر، این دو بال، نقش کلیدی را بازی می کند. می بینیم که در شاهنامه هم فقط یکی است که پرهای سیمرغ را در اختیار دارد و هر کجا به کمک نیاز دارد آن پرها را می سوزاند، انگار که این پرها متعلق به خود زال است. از این باب هم زال می تواند با فَروَهَر هم خوانی داشته باشد.
و اما مورد دیگر حلقه ای است که در دست فروهر قرار دارد که نشان پیمان است؛ مهمترین نشانه ی تفکر مهری ها. زیرا مهر یا میترا، به معنی پیمان یا آشتی است. نماد پیمان در اساطیر ایران حلقه است، این حلقه ی پیمان از روز الست یعنی روز آغازین آفرینش شروع می شود و گفتنی است که در اندیشه های شاهنامه، اولین کسی که به صورت رسمی آئین مهر را با خودش وارد جامعه ی ایران می کند، زال است. در واقع زال با تعظیم به سوی سیمرغ و کوه البرز، با خودش این آرمان و تفکر مهری را به همراه می آورد و چون مهمترین نشانه ی تفکر مهری، پیمان است و زال هم نماینده ی این پیمان در شاهنامه است، از این باب هم می توانیم بین زال و فروهر، این هم خوانی را داشته باشیم.
و اما رمز بعدی، دست دیگر فروهر است که به نشانه ی دعا به سمت بالا و کمی به جلو امتداد یافته، که این نقش دعا و اهمیت نیایش در فرهنگ ایرانی را نمایان گر می سازد. در شاهنامه هم می بینیم که بزرگان و پهلوانان ایران تا لحظه ی مرگ هم، پروردگار را نیایش می کنند. مثل رستم فرزند زال که در لحظه مرگ در چاه، بدین جهت که در تمام عمر، یزدان شناس و وامدار نعمت های یزدانی بوده است، خدای را سپاس می گوید.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: